Op zondag 25 december 2016, meende ik in het boek ‘Herinneringen en portretten’ van Marina Tsvetajeva, bij aanvang van het verhaal ‘Mijn Poesjkin’, een drukfout ontdekt te hebben. Het boek werd als 73ste telg uit de serie Privé Domein door uitgeverij De Arbeiderspers uitgebracht en het verbaasde me dat er op pagina 107 in de eerste alinea, aan het einde van de zesde zin, een aanhalingsteken verkeerd stond. Er stond namelijk : -‘Het duel’. Maar moest dit niet – ‘Het duel.’ zijn? Kwam het aanhalingsteken niet na de punt? Ik wandelde naar CronopiO, het boekenparadijs en legde mijn vraag voor aan Ine Schepmans, romanist en schatbewaarder van al wat literair kostbaar was. Haar antwoord gaf meteen duidelijkheid, van een drukfout was geen sprake en ik kon met een gerust gemoed verder lezen. Maar vanwaar die drukte in mijn hoofd, om een punt en een aanhalingsteken. Waarschijnlijk zou de punt na het aanhalingsteken mij niet eens opgevallen zijn, mocht het onderwerp niet zo zwaar beladen geweest zijn en mijn zintuigen van bij de eerste zin op scherp waren gesteld, alsof ik door een vizier naar ‘Het duel’ keek.

‘Duel of Alexander Pushkin and Georges d’Anthès’, een schilderij van Aleksej Naumov, verbeeldt de moord op de dichter Aleksandr Sergejevitsj Poesjkin. In een besneeuwd landschap ergens buiten Sint-Petersburg, daagt de dichter, de officier d’Anthès uit tot een duel, slechts tien passen van elkaar verwijderd treft d’Anthès, Poesjkin in de buik. Twee afgezanten brengen het gewonde lichaam in een slede naar het huis aan de Mojka nr. 12, waar hij op 29 januari 1837, zesendertig jaar oud, aan zijn verwondingen bezwijkt.

Aan de hand van het schilderij dat bij haar moeder in de slaapkamer hangt, beschrijft Marina Tsvetajeva het noodlot van de dichter en bezegelt daarmee het lot van alle dichters. Het pistoolschot in de buik van de dichter wordt voor de toen vierjarige Tsvetajeva een ijkpunt. Vanaf dat ogenblik is ’het grauw’ waar zij een deel van de mensheid in opsplitst‚ schuldig aan de dood van alle dichters.
‘Wij zijn allen door dat schot in de buik gewond geraakt.’

Want altijd kijkt er wel iemand als door een vizier, naar de dingen.
En raken wij gewond en staan op en lopen verder, bezweette haren, bevroren in de nek, het hoofd fier opgeheven, alsof in alle landschappen van de wereld, dat ene besneeuwde landschap van de dichter Poesjkin sinds eeuwen besloten lag en zijn hete tranen – witte vlokken in ons gezicht – , laten overal sporen na.

Marina Tsvetajeva in deze nacht, tekent jouw portret zich af, koningsblauwe contouren op de turkooizen achtergrond van een boekomslag. Een roos bloedend in de sneeuw. De navel van Sint-Petersburg.

Duel of Alexander Pushkin and Georges d’Anthès. (Aleksej Naumov 1885)