Het feest was voorbij, de porseleinen borden en kopjes stonden nog op de tafel.
Eén bord, één kopje, bleven onaangeroerd. Er kwamen twee monniken en een olifant binnen.

Ondanks de melancholie die mij overviel toen het feest weer voor een jaar voorbij was, de grijze lucht die nu al meer dan zes weken alles bedekte en de wachtkamers van de psychologen voller liet lopen dan het jaar ervoor, was ik toch weer wat opgemonterd door de komst van de kloosterlingen en Bernini’s olifant.

In het jaar 1665 vonden enkele Dominicaner monniken tijdens graafwerken in de tuin van hun klooster dat op de ruïne van een tempel was gebouwd, een Egyptische obelisk. De 5,47 meter hoge obelisk vervaardigd uit roze graniet droeg de inscripties van farao Apriës en dateerde uit de periode 589-570 v. Chr. Vermoedelijk werd hij van de stad Saïs, de toenmalige hoofdstad van Egypte, naar het Marsveld in Rome gebracht en opgesteld in de Tempel van Isis en Serapis. Paus Alexander VII, een kunstminnend geestelijke, besloot de obelisk op het plein voor de gotische basiliek Santa Maria sopra Minerva te plaatsen en schreef een opdracht uit om een basis te ontwerpen die als ondersteuning moest dienen.

Beeldhouwer en architect Gianlorenzo Bernini kreeg de opdracht de sokkel voor de obelisk te ontwerpen en liet zijn oog vallen op een olifant. Vermoedelijk liet hij zich inspireren door een illustratie uit de ‘Hypnerotomachia Poliphili, of ‘De strijd van Poliphili om liefde, in een droom’, een novelle in 1499 geschreven door Francesco Colonna, verlucht met 135 houtsneden, en uitgegeven door de drukker Aldus Manutius, een Venetiaanse humanist. In het boek ontmoet het hoofdpersonage Poliphili in zijn droom, onder andere, een olifant met een obelisk op zijn rug. In het eerste ontwerp van Bernini steunde de obelisk rechtstreeks op de vier poten van de olifant die als sokkel diende. De paus verwierp het ontwerp omdat het niet stabiel genoeg zou zijn en gebood Bernini de poten te verkorten alsof het geen kunstwerk maar een tafelblad betrof. De beeldhouwer gaf toe en in een laatste poging om zijn oorspronkelijke, elegante olifant te redden, legde hij een zadelkleed over de rug dat de korte pootjes en plompheid die het beeld uitstraalde moest verbergen.

Het beeld bleef echter plomp en het symbool van de olifant dat voor kracht en wijsheid stond en de inscriptie droeg: ‘Documentum intellige robutae mentis esse solidam sapientiam sustinere’ (Het vereist een krachtige geest om de last der wijsheid te dragen.) werd door de Romeinen spottend, il porcellino, het varkentje genoemd. Later kreeg het in het Romeinse dialect de naam Pulcino (kuikentje) van Minerva toebedeeld. Het beeld werd dus alsmaar kleiner en schattiger in de ogen van de toeschouwer.

Terwijl ik de afbeelding van Bernini’s olifant met de drukprent in het boek van Francesco Colonna vergeleek, hoorde ik uit de belendende kamer, die als keuken dienstdoet, een geweldig klap.
De ganse verdieping daverde, schudde en trilde, de plankenvloer kraakte onder mijn voeten. Het leek wel een aardbeving. Ik liep naar het raam en keek naar de overkant van de straat waar werkmannen met een kraan stalen balken in de grond aan het drijven waren. Buurvrouw Mia stond aan het raam met haar handen over de oren. Maar de trillingen kwamen niet uit de muil van de straat. Ik zuchtte en vloekte en ging naar de plek waar het onheilsgeluid vandaan was gekomen en vond in de keuken, voor de openstaande kastdeur, een grote stapel borden op de grond. De borden stonden al jaren in die kast en waren door de trilling van de grondboringen tot aan het punt opgeschoven waar de zwaartekracht het van de stapel had gewonnen en de borden als een toren naar beneden waren getuimeld.

Geen enkele schadeclaim zou het beeld van dit vernield servies ooit kunnen dekken.

Het porseleinen servies dat eerst aan mijn overgrootmoeder en daarna aan mijn grootmoeder had toebehoord kwam twee jaar geleden, naar aanleiding van een verhuizing van mijn zus, die de hoeder van ons verleden was, bij mij terecht. Zij had geen plek meer gevonden om het op te bergen en de dozen waarin de breekbaarheid van vier generaties in 36 stuks in krantenpapier verpakt zat, waren haast niet te tillen. Dus haalde ik er een aantal borden uit en borg ze op in de kast.

De borden toonden sporen van een intens gebruik maar toch bleef er binnen het witte vlak van de met fijne rozenknopjes versierde rand, die enkel het gekras van messen en vorken prijsgaf, iets stralen dat zich met geen enkel afwasmiddel weg liet spoelen. Ik hield eraan de borden iedere dag te gebruiken zoals de grootmoeders het hadden gedaan. En vroeg mij vaak tijdens het avondmaal af waar deze wondere, voor mij heilige wezens, toch heengegaan waren en onder welk gesternte ze herboren waren? Maar hoe lang ik ook van mijn bord, waarop in tijden van hoge morele nood meestal een garnaalkroket lag, vergezeld van een toefje peterselie en een schijfje citroen, naar de hemel tuurde, nooit kon ik hun schittering ontwaren. Ook niet bij de blauwe supermaan van vannacht. Het leven aan hun zijde was een doorlopend feest geweest, van ontbijt tot avondmaal. Maar zoals ieder feest was het op een bepaald uur afgelopen en waren gastvrouw noch genodigden teruggekeerd. En restte mij enkel nog het geluk van diegenen, die net als ik op een dag, nadat ze hun bord leeggegeten hadden, in het wit gekraste vlak, met guirlandes van roze bloemenknopjes en groene blaadjes versierd, een glans hadden ontdekt die onuitwisbaar de glans van gastvrijheid was. Het servies van zesendertig borden, soepkommen en terrine, de koffiekoppen en het zilveren bestek kende sinds zijn intrede in 1939, geen enkele ongenode gast. Daar was ik door de grootmoeders van overtuigd geweest als was het een onweerlegbaar wetenschappelijk feit. Mijn maag kromp ineen van heimwee bij de aanblik en mijn hart bleef maar breken tot het naast de borden in scherven aan mijn voeten lag. Zo eindigde het jaar 2017, en kwam nog voor 2018, de olifant van Bernini de huiskamer binnen.